تریسترام شندی (3) لارنس استرن

 

کسی که بر سرش نیامده نمی داند چه مکافاتی است وقتی ذهن آدم بین دو فکر مختلف و متساوی الوزن گیر می کندکه هر یک از طرفی او را به سوی خود می کشد. و این حکایت من است در این زمان! از طرفی وسوسه می شوم که تا شب عید به همین شیوه ,عشقبازی با تریسترام را ادامه دهم و با خرید آجیل کیلویی صدهزار تومان به استقبال سال بعد بروم و از طرفی به خودم می گویم با نوشتن یک مطلب قال قضیه را بکنم و مختصری در باب هوپ و آن جمع دوستانه (که از این پس به اختصار آن را محفل می نامم ) و تصمیمات آن محفل در باب سیاست های کلی وبلاگ نویسی در سال تولید ملی و... , بنویسم و با انجام یک انتخابات راه را برای ناباکوف گردن زن! باز کنم... به هر حال شرایط سختی است.

بازیگوشی یا باز کردن راه

در انتهای مطلب قبل قول دادم که در باب بازیگوشی های نویسنده بنویسم و هرچند من در ظاهر آدم خوش قولی هستم اما دوستان نزدیک می دانند که چه دوسیه ای در باب زیر پا گذاشتن قول هایم دارم...ولی شما خواننده عزیز نگرانی به خودتان راه ندهید! اینجا (یعنی عرصه مجاز) تومنی یه دلار با عرصه عمل توفیر دارد و ما سعی می کنیم وجهه خوبی از خود به نمایش بگذاریم و من هم از ما جدا نیستم. پس به قول خودم وفا می کنم باشد که به خاطر بدقولی هایم بخشوده شوم.

بازیگوشی ها را به چند قسمت تقسیم می کنم (این اشاره نکردن به عدد و مبهم گذاشتن تعداد هم خودش یک نوع بازیگوشی است): یک قسمت اموری نظیر سفید گذاشتن یا سیاه کردن صفحات است و یا به جای برخی کلمات و حتا جملات همانند ممیزان ستاره گذاشتن و نوشتن دیباچه کتاب در صفحه 206... که برای بار اول جالب است و تقلید از آن دیگر وجهی ندارد. قسمت دیگر حاشیه روی بود که در مطلب قبل توضیح دادم و فقط اضافه می کنم که ایشان در این زمینه استاد می باشند (داخل پرانتز!: در حاشیه صفحه 88 نوشته ام لارنس تو من را نمودی...لکن هدایت!).قسم دیگر از بازیگوشی های ایشان , استفاده از کلماتی است که کاربرد دوگانه دارد و طبیعتن لطف این قسمت برای ما چندان تمام و کمال نیست, هرچند مترجم گرانقدر تا آنجا که می توانسته در پانوشت ها به ما فهمانده است که نویسنده چه هفت خطی است! نوع دیگر استفاده از صنعت حرف تو حرف!! است...البته اسم این صنعت را در هیچ کتابی نمی یابید ولی در بخشی از داستان سرجوخه تریم (گماشته عمو تابی –عموی تریسترام) می خواهد داستانی را تعریف کند و ما هم علاقمند می شویم این داستان را بخوانیم اما سر هر کلمه ای عموتابی چیزی می گوید و بحث را منحرف می کند و چنان عملیاتی را انجام می دهد که نمی توانید از دستش دلگیر شوید و نهایتن هم داستان مذکور روی هوا می ماند! می توان به لیست بالا چیزهای دیگری را نیز اضافه کرد از جمله جواب دادن به منتقدین خود با طنز و هجو در خلال داستان و ... به عنوان نمونه:

در جایی از داستان پدر و عمو در حال صحبت از پلکان پایین می آیند و روی هر پله توقفی می کنند و حرف می زنند و هر پله ای یک فصل را خلق می کند (فصل ها به طور میانگین یک صفحه ایست) و بیم آن می رود که این بخش به درازا بکشد در اینجاست که نویسنده, فصل (ص299) را اینگونه آغاز می کند: هی – چرخی! بیا این شش پنس را بگیر و برو تو آن کتابفروشی و یک منتقد قلم به مزد برایم صدا کن. حاضرم به هر کدامشان یک کرون بدهم که با آن وسایلش کمک کند تا پدرم و عموتابی را از پله ها پایین بیاورم, و در رخت خواب بگذارم.

 اما همه اینها بازیگوشی است, باز کردن راه کجاست؟ اینجاست:

1-      حضور نویسنده در داستان

2-      کشاندن خواننده به داستان

در مورد بخش اول اینجا را بخوانید و در مورد بخش دوم این پاراگراف را بخوانید:

نوشته اگر خوب پرداخته شده باشد (که شما می توانید مطمئن باشید که نوشته من چنین است) جز وجه دیگری از گفت و گو نیست. همان طور که هرکس که بداند در یک جمع مهذب چه باید بکند همه حرفها را نمی زند, همین طور هم نویسنده ای که حدود و ثغور سلوک و آداب را می فهمداین جسارت را نمی کندکه همه افکارش را برای خواننده توضیح دهد: صمیم ترین احترامی که شما می توانید نسبت به فهم خواننده ادا کنید این است که این قضیه را دوستانه , نصف و نصف, بین خود قسمت کنید, چیزی هم برای او بگذارید که به نوبه خود به آن بیندیشد, همان طور که برای خودتان می گذارید.(ص۱۱۸)

 رولان بارت یک تقسیم بندی دارد که متون را به دو گونه خواندنی و نوشتنی تقسیم می کند. متنی که نویسنده در آن همه اطلاعات و جزئیات را ارائه می کند و خواننده منفعل است (خواندنی) و متنی که در آن به نوعی با خوانش خواننده , نوشته می شود (نوشتنی)... خب , می بینیم که استرن در این زمینه باز کننده راه است. 

و در وجه دیگری هم در عصر کلاسیک ها, با نوشتن این داستان و داشتن چنین آرزویی راه جدیدی باز می کند:

...آرزو می کنم که این درسی باشد, که «بگذارند مردم داستانشان را به شیوه و سبک خود بگویند» ص659