ابر ابله ارلند لو

 

راوی مرد جوان 25 ساله ایست که حال چندان روبراهی ندارد. دچار دلزدگی خاصی نسبت به زندگی کسالت بار و ساده اش شده است و باصطلاح خودش , ناگهان همه چیز برایش بی معنا شده است و از این هراس دارد که دیگر هیچ وقت شور و اشتیاقی در زندگی نداشته باشد. به سادگی به دانشگاه می رود و از ادامه تحصیل انصراف می دهد و به روزنامه ای هم که گه گاه در آن مطلب می نویسد , اطلاع می دهد که تا مدتی برایشان نخواهد نوشت , شاید هم هرگز. او در این فکر است که سر و شکلی به زندگی اش بدهد. اما چگونه؟

برادرش برای یک ماموریت کاری به آمریکا می رود و او آپارتمان خودش را تخلیه می کند و به آپارتمان برادرش می رود و سعی می کند در تنهایی به مسایل مهم زندگی فکر کند... کتاب شرح ساده ایست از افکار و اعمالی که راوی انجام می دهد...

احساس پوچی

راوی در همان ابتدای داستان عنوان می کند که همه چیز برایش بی معنا شده است و ما از دلایل پیشینی این اتفاق خبر نداریم و چندان هم مهم نیست چون این رویدادی است که معمولن برای خیلی ها رخ می دهد. اما در ادامه وقتی کتابی از کتابخانه برادرش را که در مورد چیستی زمان است می خواند برخی وجوه و دلایل این رویداد نمایان می شود.

در هر صورت نویسندگان و فلاسفه و متکلمین و غیره و ذلک به این مسئله پرداخته اند از جمله یکی از متکلمان قرن چهاردهم هجری خودمان در این خصوص می فرماید:

الذین ینظرون و یتدبرون فی اَگناد , یدچُرون بالپَواچی اَو یَخلِصون مِنها

کسانی که در امور گنده نظاره و تدبر کنند ممکن است به انواع پوچی دچار شوند یا از آنها خلاص شوند.

مثلن عرض و طول کهکشانها یکی از این امور است که می تواند هم آدم را دچار پوچی کند و هم می تواند آدم را از دست آن خلاص کند. کارکرد دوگانه دارد. یک مثال ساده تر می زنم؛ بچه که بودیم با این کارتهای ماشین (یادتونه!؟) بازی می کردیم... یه سری ماشین بود که آدم دلش واسشون غنج می رفت حتا در آن عوالم بچگی , مثلن لامبورگینی گامارا ...اصن آهنگ این اسم را توجه کنید یا این: استون مارتین لاگوندا ... یعنی هیجان این اسم لامصب به قول استاد فاطمی نیا جر واجر می کنه...استون مارتین , فراری , لامبورگینی ... خب حالا این بچه بزرگ شده , درس خونده , سربازی رفته , سر کار رفته و حقوق می گیره و دستش توی جیب خودشه...ناغافل یه روز یه ایمیل میاد براش و قیمت چند میلیاردی یکی از آن اسطوره های کودکیش را نظاره می کند و بعد شروع می کند به تدبر و محاسبه و بعد ... بله , به همین سادگی یدچر بالپواچی... اما برخی آدمها بعد از تدبر و رسیدن به این موضوع که بالکل این موضوع غیر قابل دسترس است و کار خاصی از آدم بر نمی آید , آن را داخل پرانتز می گذارند و احساس رهایی می کنند و چه بسا دست دوستی را بگیرند و با پراید یکی از رفقا بزنند به جاده و فارغ از قیمت فراری و طول و عرض کهکشان ها ... اَو یخلص منها.

***

این انتخابات کتاب اخیر هم خیلی جالب از کار در آمد... بعد از بوف کور بیایی سراغ ابرابله اتفاق جالبی است بل نادر و بسیار به موقع ؛ بطوری که آدم مثل دست نامرئی بازار آزاد آدام اسمیت به انتخابات اینجا هم ایمان می آورد ... در ادامه مطلب به برخی برداشت هایم خواهم پرداخت.

خطر لوث شدن پنجاه الی هفتاد درصدی در ادامه مطلب وجود دارد!

کتاب این نویسنده نروژی را خانم شقایق قندهاری ترجمه و نشر ثالث آن را به چاپ رسانده است.(مشخصات کتاب من: چاپ دوم, 1390 , تیراژ 1100 نسخه, 232 صفحه, 5000 تومان)

 

زمان

 در کتاب مذکور(اونی که توی کتابخانه برادرش بود) از نگاه یک فیزیکدان به مسئله زمان پرداخته شده است. مثلن تعریف واحد زمان , ثانیه بر اساس تعداد چرخش الکترون های اتم سزیم به دور هسته به میزان 9019206310770 بار ,یا تاثیر جاذبه بر زمان که راوی را دچار حیرت می کند... بدین ترتیب که در سطح خیابان ،زمان کندتر از بالای آسمانخراش ها می گذرد...اما نکته ای که راوی به آن توجه می کند وابستگی زمان به مکان و در نتیجه تعدد زمان هاست: دست کم هیچ زمان واحدی وجود ندارد و یا این همه زمان معادل بی زمانی است... و بی زمانی موجب اضطراب او می شود.

بحث زمان قدمتی دیرینه دارد و در همه جا... از اسطوره های یونانی (کرونیوس) تا ادیان ایرانی (زروان)... از فلاسفه یونانی تا فلاسفه اسلامی و مسیحی و عصر روشنگری و دیروز و امروز و فردا... سنت آگوستین بعد از کلی بالا پایین کردن و جواب شبهات مختلف را دادن می گوید: بار الها من در پیشگاه تو اعتراف می کنم که هنوز نمی دانم زمان چیست.

اهمیت موضوع هم که برای مذهبیون بخصوص دوچندان می شود... زمان قدیم است یا حادث؟... وجودش چه نوع وجودی است؟ ... زمان در نزد بشر همیشه با جهان هستی پیوند داشته است (حرکت افلاک و زمین و خورشید و شب و روز و...) اما "ساعت" , همین ساعت های دیواری و مچی  و...و اتفاقن همین ساعت مچی هایی که با مارک های مختلف از آن در کتاب یاد می شود ؛ ابزاری شدند در جهت عمومیت یافتن این تصویر که زمان یک مفهوم مستقل قابل اندازه گیری است. حالا شاید کمتر کسی به مفهوم و ماهیت زمان بیاندیشد (فوق فوقش مثل آن دانشجوی دکترای فیزیک در داستان یه چیزایی شنیده باشد در یکی از درس هایش) اما پرسش های پیرامون ماهیت زمان هنوز داغ اند و شاید برای همیشه داغ بمانند.

در داستان زیاد به عمق این قضیه وارد نمی شود و نباید هم می شد چون اتفاقن هدفش چیز دیگری است.

روند اوضاع جهان

آیا دنیا به سمت بهتر شدن پیش می رود؟ آیا می شود کاری انجام داد که اوضاع کمی بهتر شود؟ دنیا روزی برای ما به پایان می رسد و خود دنیا هم شاید روزی به انتها برسد... اما فعلن که هستیم و چنان سرنوشتی هم خواهیم داشت. ناپایداری دنیا و خودمان , گاهی آدم را به این سمت سوق می دهد که هستی اش بی معناست و اصلن برای چه باید کاری انجام داد؟ اما به قول راوی از طرف دیگر آدم وسوسه می شود کاری انجام دهد و از این فرصت بهترین استفاده ممکن را بکند. به هر حال من این جایم. اگر بخواهم تجسم کنم که ترجیح می دادم کجا باشم, قوه تخیلم کمکی نمی کند. (ص113)

بینش

 راوی تلاش می کند تصویری از موقعیت خودش فراهم کند. برای همین مدام لیست های مختلفی می نویسد: لیست داشته ها و نداشته هایش , لیست اطلاعاتش در حوزه های مختلف , لیست کارهایی که در بچگی هیجان زده اش می کرد , لیست کسانی که آنها را الگوی خود قرار می داد و ... او با این کار تلاش می کند به قطعات تصویر خودش نظمی بدهد اما مشکل اینجاست که هماهنگی بین این قطعات برقرار نمی شود. مرشدهای افسانه ای هم که الان وجود ندارند پس خودش باید آستین بالا بزند.

وقتی اطلاعاتش را لیست می کند به این نتیجه می رسد که آگاهی هایش در برخی امور زیاده از حد است درحالیکه نمی داند باید با آنها چه کار باید بکند. در دیالوگی که با آن دانشجوی دکترای روانشناسی و دانشجوی دکترای فیزیک دارد در واقع می خواهد به نوعی به اولویت "تفکر" بر معرفت آکادمیک اشاره کند...گاهی ما یاد می گیریم با گزاره هایی که سر کلاس ها به ما عرضه می شوند کنار بیاییم و قبول کنیم. اما سوال اصلی اینجاست که آیا ما باید همینطور در دنیای اطلاعات و دانش ول بگردیم و منتظر بمانیم یک روز در آینده بینشی حاصل شود که همه این اطلاعات را در جای درستش قرار دهد؟ این ولگردی ها از نظر راوی کار ابلهانه ایست (عنوان داستان از همینجا به نظرم اخذ شده است).

معضل

معضل راوی این است که با همه این دانسته ها باضافه یک لیسانس علوم انسانی (لعنت الله علیه!) نمی داند در آینده می خواهد چه آدمی بشود. ترجیح می دهد کسی باشد که دنیا را کمی بهتر کند (اما نمی داند چنین چیزی ممکن است و اگر ممکن است , چگونه؟). در مرتبه بعد بهترین کار این است کسی باشم که بود و نبودش تفاوتی ایجاد نمی کند (ص70)... چیز دندان گیری نیست اما خب خیلی ها در این دسته هستند!

بدترین گزینه هم که مشخص است , کسی بشویم که دنیا را بدتر می کند و این گزینه ممکن است برای بهترین آدمها نیز پیش بیاید. به قول معروف راه جهنم را با حسن نیت سنگفرش کرده اند.

با این اوضاع احوال و افکار سلسله وار راوی حق دارد که گاهی به ماهی های قرمز غبطه بخورد: ظاهراً دامنه حافظه شان فقط در حد چند ثانیه است. محال است بتوانند سلسله ای از افکار را پیگیری کنند. آنها همه چیز را برای اولین بار تجربه می کنند. هر بار. و مادامی که از نقص و معلولیتشان بی خبر هستند , حتماً زندگی برایشان داستان بلند خوب و خوشی است. یک جشن. شور و هیجان از سحر تا غروب.

اسباب بازی های فراموش شده

راوی به دنبال باز گرداندن شور و هیجان به زندگی خودش است. دو بار به صورت هدفمند از لیست نویسی اش به خرید دو اسباب بازی می رسد. یک بار "توپ" و بار دیگر به همین اسباب بازی ای که روی جلد انتخابی کتاب گذاشته ام.

چرا توپ؟ پرتاب کردن توپ یک خاصیت خیلی خوب دارد. دقیقاً نمی دانم چیست. مردم بیشتری باید توپ پرتاب کنند. ما باید چیزی را پرتاب کنیم. تک تکمان. در آن صورت همه چیز طور دیگری به نظر می رسد. و ما شادتر خواهیم بود.(ص25)

اسباب بازی روی جلد هم یک سری تخته و میخ پلاستیکی است که با چکش روی آن می کوبند و سرپایش می کنند و بعد از آن طرف می کوبند و از هم جدایشان می کنند و دوباره از نو... یک جور تخلیه تنش ها و پرخاشگری ها و فراموش کردن چیزهای خزعبل!

دوست خوب

شروع داستان با این جمله است که : من دو دوست دارم , یک دوست خوب و یک دوست بد. و البته برادرم هم هست... دوست خوب راوی شبیه محمد جواد آن سریال ماه رمضان نیست! یک جای دوری است و با فکس با راوی ارتباط برقرار می کند. (توصیه 3 آیتمی ص21 گرچه توسط راوی نقل قولی از برنامه تلویزیونی انگاشته می شود اما می بینیم که تقریبن مسیر راوی همان است)

خوبی این دوست و آن برادر که واضح است اما مدال طلا را باید به لیزا (دوست دختر راوی) داد با آن نظریه استثنایی اش در باب سفر به نیویورک و اتفاقاتی که ممکن است در آنجا رخ دهد: احتمال اول این است که من خویشتن داری ام را کنار بگذارم و همه چیز را جذب کنم. درست مثل یک بچه. گزینه دیگر این است که فاصله ام را حفظ کنم و به چیزهای جزئی توجه کنم؛ و سعی کنم موارد آشنا را شناسایی کنم. سر و سامانی به آنها بدهم و مقایسه ای کنم. اولین گزینه می تواند به آشفتگی منجر شود. گزینه دیگر می تواند به مشاهده, تفکر و خوشی منجر شود. (ص148 راوی اول شخص است و نظر لیز را شرح می دهد)

راوی مطابق همین دستورالعمل سفرش را انجام می دهد و به جزئیات توجه می کند و نتیجه گیری های نغزی دارد که خودت برو بخون! بله با تو هستم دوست عزیز! 

ضمنن:  رفیقهٌ الکَیِس بابٌ من ابواب الجنه (همان متکلم فوق الذکر)

تکمله

1-      سرگرمی و تفریح را فراموش نکنیم. چه اشکال دارد که صبح کمر آدم راست نشود! اگر از شب تا صبح شلم بازی کرده باشیم.

2-      صمیمیت و محبت و اینا... فردا شاید دیر باشه ها!

3-      سخت نگیر رفیق... توی همین برهوت هم خیلی چیزا هست که بشود با آن روح را پاکسازی کرد.

4-      سفر به نیویورک چیز خوبی بود که هرسال بیشتر از صد نفر رو با خودش می برد.

5-      نمی دونم چرا حس می کنم ابرابله اون نویسنده فیزیکدان بود!

6-      پیشگویی های چینی را جدی بگیریم!! در رستوران چینی ها فال راوی اینگونه بیان می شود که شما بدون هیچ تلاش خاصی از نظر اجتماعی پیشرفت می کنید. مصداق بارز صحت این پیشگویی موفقیت نویسنده در نوشتن همین کتاب ساده و صمیمی است. حتمن که نباید برای نوشتن یک اثر موفق باسن آسمان را پاره نمود!