خاک بکر ایوان تورگنیف

جمعی از جوانان انقلابی روس در دهه 1870 میلادی... جوانانی که از طبقه دهقانان و کارگران نیستند اما دل در گرو تغییر نظام ناعادلانه اشرافی دارند و ایمان دارند که به زودی انقلاب رخ خواهد داد و نظام فاسد روسیه تزاری فرو خواهد ریخت. این جوانان روشنفکر به دنبال عمل هستند و حاضرند به موقعیت خود پشت پا بزنند و به میان طبقات فرودست بروند و حتا جان خود را به خطر بیاندازند و فدا کنند.

"نژدانف" دانشجویی است در سن پترزبورگ که هم قلم خوبی دارد و هم خوب بحث می کند و فعالیت سازمانی هم دارد و در مرکز حلقه کوچکی از جوانان انقلابی است که البته از مسکو رهبری و هدایت می شوند. نژدانف فرزند نامشروع یک اشرافزاده است که مقرری سالانه مناسبی هم به ارث برده است. او در پی آگهی کاریابی که به روزنامه داده است جهت تعلیم به فرزند یکی از اشراف سرشناس(سیپیاگین) به ملک او می رود و در آنجا با مارینا (خواهرزاده سیپیاگین) آشنا می شود. آن دو ضمن این که به هم علاقمند می شوند, هر دو آرزومند انقلاب قریب الوقوع سوسیالیستی و شرکت در آن می باشند. پس تصمیم می گیرند که...

هجوی بر انقلابیگری رمانتیک

از نگاه من, داستان یک هجویه بر حرکات کور عده ای جوان پاکباخته و آرمانگراست و تعجب می کنم که در برخی جاها (مقدمه ناشر و مترجم و نوشته های فضای مجازی) تلاش شده است این قضیه کمرنگ شود و بیشتر به پیش بینی انقلاب در آینده تاکید شود و یا علل شکست ها را در ضعف شخصیت مثلن نژدانف و امثالهم جستجو کنند تا احیانن به گوشه قبای انقلاب برنخورد! در این مورد در ادامه مطلب بیشتر خواهم نوشت. اما سرنوشت تک تک شخصیت ها و وضعیت مسخره ای که در اثر عمل زودرس این افراد شکل می گیرد گویای آن است که این اثر هجویست بر این حرکات.

البته طبیعی است که نویسنده, نظام حاکم را نیز نفی می کند اما راه درست مبارزه را در میانه روی و منش یکی از شخصیت های داستان به نام سالومین می داند که به آن هم در ادامه مطلب اشاره خواهم کرد.

***

ایوان تورگنیف زندگینامه جالبی دارد. از این نویسنده 5 اثر در لیست 1001 کتابی که قبل از مرگ می بایست خواند حضور دارد که خاک بکر یکی از آنهاست (چهار اثر دیگر: پدران و پسران , سیلابهای بهاری , king lear of the steppes , در آستانه فردا یا قبل از ماجرا). خاک بکر را آقای عبدالرحمن رزندی ترجمه و انتشارات امیرکبیر منتشر نموده است (چاپ اول مربوط به سال 1349 می باشد).

...

پ ن: مشخصات کتاب من؛ چاپ سوم 1378 , 466 صفحه , تیراژ 2000 نسخه

 

---

 

نکات تستی و مواردی که وعده داده بودم

1-      ناشر در مقدمه اش از بی جربزگی نژدانف دلخور است و آن را ناشی از عدم ایمان و اعتقاد می داند و تمام کتاب را تفسیر جمله ای می داند که در آخرین نامه نژدانف خطاب به مارینا نوشته است: «دروغ در وجود من است نه آنچه که تو به آن اعتقاد داری!» و بلافاصله روی پیش بینی انقلاب آینده روسیه مانور می دهد که متناسب با زمان ترجمه اثر است. من اما نظر دیگری دارم و آن جمله را بدان پایه نمی بینم که کل کتاب را تفسیر آن بخوانم و اتفاقن جمله دیگری را بدین منظور انتخاب کرده ام که انتخاب خود نویسنده است و در بند بعدی خواهم نوشت. این جمله نژدانف کاملن متناسب با روحیات و شرایط اوست...یک تعارف است نه یک اعتراف...یک دلگرمی است که عاشق دم رفتن به معشوقش می دهد. چیزی تو مایه های تو خیلی خوبی و از سر من زیادی و به همین خاطر من قصد ازدواج با تو را ندارم! بخصوص که نویسنده علامت تعجب هم آخر جمله گذاشته است.

2-      نویسنده قبل از شروع داستان یک جمله از دفتر یادداشت یک دهقان اون بالای صفحه نوشته است و اتفاقن کل داستان شرح و بیان همین جمله است: «برگردان زمین بکر را خیشی باید که خوب دل زمین را بشکافد, نه خیشی که سطح آن را بخراشد» ... واضح است دیگر! نام کتاب هم از همین جمله اخذ شده است و اهمیت آن را می رساند. خراشاندن سطح زمین هایی که تا حالا در آن کشتی انجام نشده است فایده ای ندارد و چنانچه کشاورزی با این وصف اقدام به کاشتن بذر کند, وقت و بذر و انرژیش را هدر داده است.

3-      این آرمانگرایانی که مدام از رفتن به میان توده ها دم می زدند واقعن از افکار توده ها دور بودند و همان توده ها نسخه شان را پیچیدند. منتها برخی اهل درس گرفتن نیستند!

4-      فصل بیستم بهترین نمونه برای هجو این جمع های انقلابی است.

5-      اتفاقن نژدانف "بی جربزه" نیست... این طفل معصوم رفت به میان توده ها و متوجه شد افکار و اعتقاداتش چقدر کشک است و ایمانش را از دست داد و حالا می بایست به خاطر چیزی که به آن اعتقادی ندارد مثلن بیست سال برود پشت میله های زندان!! به نظرم خیلی جربزه داشت که خودکشی کرد.

6-       اون یارو "کیسلیاکوف" به سراسر روسیه سفر کرده بود و چرت و پرت تف داده بود که بعله همه جا آماده انقلاب سوسیالیستی است و خزعبلات سر هم کرده بود که اتفاقن نویسنده هم از زبان نژدانف به درستی به مهمل بودن نوشته هایش اشاره کرده بود و آخر سر هم یک ماه بیشتر زندان نرفت و آزاد شد...من تعجبم از مقدمه ناشر است که این آزادی را سوال برانگیز خوانده است!!! مگر امثال این آقا چه خطری دارند!؟ خوراک این رژیم ها چنین طراحان انقلابیست!

7-      لقلقه کردن یک سری از حرف های مهمل تکراری و قطعی انگاشتن آنها هم بلای این جمع هاست مثل: بازی با کلمات بس است و وقت عمل فرا رسیده است... مثل دملی است که آماده نیشتر زدن است...با یک ضربت باید کار را تمام کنیم ...دستاوردهای مردم در دوم خرداد بازگشت ناپذیر است و از این قبیل...

8-      تز سالومین صبر کردن و پیش بردن کارهاست. همچنین جایی در جواب مارینا که خود را آماده کشته شدن اعلام می کند, می فرماید: زندگی کردن بهتر است... سعی نمی کند تمام دردهای اجتماعی را با یک ضربه درمان کند.

9-      شعر نژدانف تحت عنوان "خواب" در ص358 گویای همه چیز است: روسیه ای که هیچ تغییر جالبی نداشته است و دچار رکود و خرابی و فقر و بیچارگی است. سرواژی لغو شده است اما نگاه برده وار و درمانده و افسرده این آزاد شده ها تغییری نکرده است و همه در خوابند...جماعت خواب جماعت چرتی!

10-  مترجم در مقدمه اشاره نموده که: وجود سالومین ها, ماشورینا ها, استرودوموف هاو ماریناها, گویای این واقعیت است که توده های محروم سرانجام در مبارزات حق طلبانه خود به پیروزی واقعی خواهند رسید. من واقعن نمی دانم سالومین و استرودوموف چه وجه تشابهی داشتند! استرودوموف بدبخت رفته یه مغازه دار رو به شورش دعوت کنه اونم زده این بدبخت رو کشته!! واقعن چنین چیزی گویای آن واقعیت است که سرانجام پیروزی واقعی حاصل می شود؟! توی دهه چهل و پنجاه چه خبر بوده اینجا!!؟ آن وقت همه اش را می اندازند گردن بنده خدا شریعتی!

11-  راوی دانای کل در ص286 می گوید روس ها بزرگترین دروغگویان روی زمین هستند. اونقدر معطل کردیم تا این هم مثل چوگان و مولانا و ابن سینا و نون تافتون دیگران به نام خودشون ثبت کردند!

12-   اما اگر بخواهم به سبک دیگران از پیش بینی پیامبر گونه و اعجاز و اینای نویسنده حرفی بزنم به این جمله نژدانف اشاره می کنم در ص359: ملت ما در خواب است... ولی احساس می کنم که اگر چیزی او را بیدار کند, جریان غیر از آنچه که ما فکر می کنیم خواهد بود. این اعجاز است. این چیزیه که می تواند نشان دهنده آن مغز گنده و وزین باشد (می گویند مغز تورگنیف بیش از دو کیلو وزن داشته است و در این زمینه رکورد دار است).