مون بزرگ آلن فورنیه

راوی (فرانسوا سورل) فرزند یک پدر و مادر آموزگار است که در مدرسه ای روستایی سکونت داشته اند. وقتی پانزده ساله بود و در همان مدرسه درس می خواند, دانش آموز جدیدی به نام مون به کلاسشان وارد می شود. مادر مون, او را به پدر و مادر فرانسوا می سپارد و در نتیجه این دو در خانه نیز کنار هم قرار می گیرند و دوستی عمیقی بین این دو برقرار می شود. مون که یکسال از فرانسوا بزرگتر است و از لحاظ هیکل نیز از بقیه شاگردان گنده تر است به "مون بزرگه" ملقب می شود.

در یکی از روزها مون بزرگه در اثر حادثه ای راهش را گم می کند و سر از کوشکی قدیمی در می آورد که از قضا قرار است جشنی به مناسبت عروسی پسری نوجوان به نام فرانتس برپا شود. مون در آنجا با دختری زیبا به نام ایوون (خواهر داماد) روبرو می شود و شیفته او می گردد...جشن سرانجام خاصی دارد و مون نیز به همراه باقی مهمانان از قلعه خارج می شود و یکی از مهمانان شبانه او را به نزدیکی مدرسه می رساند درحالی که مون متوجه جا و مکان و موقعیت این قلعه نمی شود.

مون و فرانسوا پس از این واقعه دغدغه بازیافتن این مکان اسرارآمیز را دارند؛ جایی که گمان می کنند یافتنش موجب خوشبختی است. جایی که گمان می کنند راه یافتن به آن پیچیده و عجیب است اما...

***

آلن فورنیه این کتاب را که اولین اثرش نیز هست را در سال 1913 و در 27 سالگی منتشر نمود و با توجه به این که سال بعدش در جنگ جهانی اول کشته شد ضمن این که کتاب به آخرین اثرش تبدیل شد, طعم شهرت کتابش را نچشید. آنچنان که مرحوم مهدی سحابی در مقدمه کتاب اشاره کرده است این کتاب یکی از کلاسیک های ادبیات فرانسه در ابتدای قرن بیستم است و «شاهکاری کوچک»... مترجم البته بیراه نمی گوید (کافیست به این نکته توجه کنیم که 9 بار به انگلیسی ترجمه شده است), هرچند مطابق سلیقه من این کتاب در لیست شاهکارهایی که خوانده ام قرار نمی گیرد اما خوب بود...

داستان مملو از احساسات و گاه در عین سادگی مستعد نمادین انگاشته شدن است. به طور خلاصه برداشتهای من این چهار موضوع بود:

1-      خوشبختی خیلی دور و دیریاب نیست.

2-      دنیا خیلی کوچک است...البته با توجه به اتفاقات داستان باید گفت زیاده از حد کوچک است.

3-      کاری که با نیت خیر انجام می دهیم لزومن منتهی به خیر نمی شود.

4-      اگر کسی بخواهد خوش باشد با همین چیزهای ساده می تواند خوش باشد و اگر نخواهد خوش باشد با هر چیز ساده ای ناخوش خواهد شد.

برخی نکات در ادامه مطلب خواهد آمد که ممکن است خطر لوث شدن داشته باشد.

***

مشخصات کتاب من:ترجمه مهدی سحابی, نشر مرکز , 1381 , (در سال 1368 توسط کتابسرای بابل با همین ترجمه و با نام دوست من مون منتشر شده است) , تیراژ 2200 نسخه , 293 صفحه , 2150 تومان

پ ن 1: مطالب بعدی به ترتیب در مورد "گهواره گربه" کورت وونه گوت و "جنگ آخرالزمان" ماریو بارگاس یوسا خواهد بود. دیدم تعطیلات است و فرصت مناسب برای قطورخوانی, دوباره دست به انتصاب زدم اما این بار یوسا که مو لای درز این انتصاب نمی رود... چنین گفت باکونون!

پسندیدم

1-      ... اما به خوبی دیده می شد که به عمرشان پا را از ناحیه خودشان فراتر نگذاشته اند, و گرچه سالهای سال در رگبار و کولاک سفر کرده بودند سفر بی خطرشان در طول شیارهای گاوآهن بود که از این سر تا آن سر کشتزارهایشان هزار بار می رفت و بر می گشت... این جمله از زبان مون بیان می شود و تشبیه فوق العاده ای است.

2-      اگر معلم بودم به بچه ها یاد می دادم که عاقل باشند, عاقل به آن معنی که خودم می دانم. کاری نمی کردم که دلشان بخواهد همه دنیا را بگردند, آن طور که بدون شک شما, آقای سورل, موقعی که معلم بشوید خواهید کرد. من برعکس به بچه ها یاد می دادم که خوشبختی را در همان نزدیکی خودشان و در چیزهایی جستجو کنند که ظاهرشان به خوشبختی نمی ماند. طبعن این دیدگاه با بند اولی که آوردم متفاوت است, اولی تشبیه خوبی داشت اما دومی که از زبان "ایوون" بیان می شود خیلی ساده است اما توسط داستان صحه گذاری می شود.

3-      فکر کردن به این موضوع که می توان گذشته را زنده کرد؟ یعنی خوشی های گذشته را می توان دوباره زنده کرد؟ یعنی آب رفته را می توان به جوی بازگرداند؟ داستان گاهی این حس را منتقل می کرد که نه, اما اگر خوشبختی همین دور و ور آدمه و توی چیزای ساده ست چرا نه؟!

4-      زمانی که مشغول خواندن بودم و به فصل کوشک و جشن رسیدم, بی برو برگرد فکر می کردم این اتفاقات در خیالات مون رخ می دهد و این قلعه و مهمان ها و همه و همه نمادین هستند و رمزآلود... اما در ادامه دیدیم که اینگونه نبود و اتفاقن همه اینها نه تنها نمادین و اسرارآمیز نبود بلکه همین بیخ گوش شخصیت های اصلی داستان رخ داده بود و کاملن واقعی بود و خیلی ها هم از این وقایع باخبر بودند. این انتخاب هوشمندانه ای بود در راستای موضوع بند 2 ... از این زاویه داستان در مرز "شاهکار کوچک" قرار می گیرد.

5-      یکجایی در داستان صحبت از تصویر پرزیدنت کارنو می شود که در زیرنویس نام کامل این رییس جمهور فرانسه "ماری فرانسوا سعدی کارنو" عنوان می شود...مثل این که پدربزرگ ایشان از فرط علاقه به گلستان سعدی این نام را روی فرزندش گذاشته است. زمانی که سیکل کارنو را در فیزیک می خواندیم(که جزء کارهای عموی ایشان است) اشاره ای نشده بود یا من توجهی نکرده بودم. جالب بود, همین.

نپسندیدم

1-      ۱- دنیا زیادی کوچک بود. این که دقیقن مون به نامزد فرانتس بربخورد و اون قضایا...می دانم که دارم زیادی گیر می دهم و اینجور تصادفات نمک داستان است!

2-      ۲- خداییش فرانتس دیگه زیادی کوچک بود! طبق براوردی که داشتم زمان عروسیش باید حدودای دوازده سال می داشت...اگه آمریکای جنوبی بود و داستانی از آن خطه باز یه چیزی...اگه زمان داستان الان بود که بچه ها غوره نشده مویز تشریف دارند باز یه چیزی.

3-      ۳- چندین بار صحبت از فاجعه پیش رو و خطا و از این حرفها داشت که نیازی نبود اینطوری جو بدهد.

4-      ۴- در ص227 صحبت از سوگندی که مون و فرانسوا و فرانتس خورده بودند می شود که من قبلش جایی در داستان با این سوگند برنخورده بودم...واقعن نفهمیدم چرا فرانتس فکر می کرد فقط مون می تواند نجاتش دهد(ص230) و یا فرانتس از کجا خبر شده بود که عروسی خواهرش است(ص232) یا مثلن در پاراگراف دوم ص243 صحبت از بیست سالگی فرانتس می شود که با اعداد قبلی مطابقت ندارد و از این قبیل گیرهای سه پیچ...

5-      ۵- گاهی راوی اول شخص به دانای کل پهلو می زد مثل ص230 در سه سطر آخر.