مردی که همه‌چیز همه‌چیز همه‌چیز داشت - میگل آنخل آستوریاس

در زبان سرخپوستان برای ساختن صفات تفضیلی و عالی از تکرار کلمات استفاده می‌شود. مثلاً اگر یک بومی گواتمالایی به فردی اشاره کند و بگوید مدیر مدیر مدیر، منظورش این است که آن فرد مدیرترین آدمی است که او می‌شناسد و از همین‌جا می‌توان حدس زد که احتمالاً آن سرخپوست به دعوت یک سازمان ایرانی در یک همایش مهمان ماست و در حال ادای دین به میزبان خود است. تکرار واژه‌ی همه‌چیز در عنوان کتاب نشان می‌دهد شخصیت اصلی داستان چه ویژگی یگانه‌ای در زمینه‌ی «داشتن» دارد.

ایشان نه آقازاده است و نه دلال و نه به واسطه رانت صاحب همه‌چیز شده است و حتی نه به سبب تلاش و پشتکار به چنین موقعیتی دست یافته است. او جور دیگری به دنیا نگاه می‌کند و خود را مالک تمام چیزهایی می‌داند که به چشمش می‌آید یا از طریق حواس پنجگانه به آنها آگاه می‌شود و از آنها لذت می‌برد. در واقع به سبک شاعرانه‌ای مالک همه‌چیز است.

البته او در این زمینه ژنِ خوبی دارد که از اجداد «نامیرای» خود به ارث برده است. او در هنگام خواب، فلزات را به سمت خود جذب می‌کند و برای اینکه زیر خروارها فلز (از آهن‌پاره‌ها گرفته تا طلا و نقره) مدفون نشود باید بر بستری از نمک بخوابد. چرا که نمک موجب می‌شود او از چربیِ واقعیت و حقیقت خلاص شود و خوابش به رویایی خالص و تخیلی ناب تبدیل شود. نویسنده معتقد است همگان در خواب شادترند چرا که در خواب از بند تملک رها هستند.

داستان از جایی آغاز می‌شود که این مرد پس از بیدار شدن تصمیم می‌گیرد با سگش از خانه خارج شود. او پس از عبور از باغ تمساح و گفتگو با پرنده آتشین، خود را در تالار آینه‌های رنگین می‌یابد؛ جایی که قرن‌ها در آنجا می‌ماند و ناگهان خود را در رُم می‌یابد و مصائب پس از آن...

خط داستانی در این اثر بیشتر به خواب نزدیک است و طبعاً تعریف و توصیف یک خواب برای برخی مخاطبین جذابیت‌های خاص خودش را دارد... آنها ممکن است به خوابگذاری و تعبیر دست بزنند یا اینکه با اشاره به برخی فرازهای این خواب، آن را به دیگران توصیه کنند. به‌هرحال خواب برای خودش دنیایی دارد اما خواب‌ها گاهی داستان‌های جذابی نیستند!

*****

مشخصات کتاب من: ترجمه لیلی گلستان، کتاب مهناز، چاپ چهارم1394، تیراژ 2000 نسخه، 93 صفحه.

پ ن 1: نمره من به کتاب 2.5 از 5 است.(در سایت گودریدز  3.36)

پ ن 2: کتاب بعدی «زندگی واقعی آلخاندرو مایتا» اثر یوسا و پس از آن «بنگر فرات خون است» از یاشار کمال خواهد بود.  

  

داشتن و نداشتن

«بستن چشم‌ها یعنی هیچ نداشتن. باز کردن چشم‌ها یعنی همه چیز داشتن.» جمله زیبایی است اما چشم‌ها را باز کنیم یا ببندیم؟! نوع نگاه این مرد به دنیا خوب است یا بد؟! عدم مالکیتی که در خواب داریم امر مثبتی ذکر می‌شود... هیچ نداشتن امر مثبتی است... شاید اینطور به نظر برسد که این قضیه تضادی با مشخصه اصلی این مرد افسانه‌ای دارد که صاحب همه‌چیز همه‌چیز است. اما به نظرم این‌طور نیست. مالکیت این مرد بر اشیاء خیلی نزدیک به عدم مالکیت است. البته در نیمه اول داستان! به نظر می‌رسد مرد در بخش‌های انتهایی دچار تغییرات بنیادی شده است بخصوص در جایی که خود را (در صفحات 82 به بعد) ارباب همه‌چیز می‌داند و همین امر موجب شکل‌گیری آن پایان‌بندی و تبدیل شدن مرد به درخت می‌گردد.

زمانی بود که شعارهای «نداشتن» و «نخواستن» طلبه‌های زیادی داشت. در دنیا و در همین مملکت خودمان. اما به هر ترتیب وارد دنیای دیگری شده‌ایم. بعید می‌دانم با این نسخه‌ها قادر به خروج از این وضعیت باشیم.

گفتگو با پاپ

وقتی پاپ با این مرد مواجه می‌شود، گفتگو چنین آغاز می‌شود:

-         چطور این‌چنین ثروتمند شده‌ای، ثروتمندتر از تمام میلیونرها، چون همه‌چیز همه‌چیز همه‌چیز داری؟ و او در جواب گفت:

-         ثروت من با ثروتی که همگان می‌پندارند، فرق دارد.

پاپ حرفش را برید و گفت:

-         من ژان نام دارم...

-         من ثروتمند نیستم، یعنی ثروتمند به‌خاطر چیزهایی که دارم، یعنی ثروتمند به صورتی که معمولاً این کلمه معنی می‌دهد، من مالک نیستم، مالک زمین‌هایی نیستم که بشود با متر و هکتار اندازه‌شان گرفت. ثروت من چیز دیگریست. مالک بودن من هم از نوع دیگریست...

پاپ ژان ابروهایش را در هم کشید:

-         پس چگونه است؟...

-         حضرت پاپ! هر انسانس مالک همه‌چیز، همه‌چیز و همه‌چیز است. اما بروز نمی‌دهد و به زبان نمی‌آورد. ثروت من و احساس مالکیت من نسبت به همه‌چیز همه‌چیز همه‌چیز این است: به زیر شب پرستاره رفتن، چشم‌ها را به آسمان باز کردن، و خود را مالک تمام چیزهایی که به چشمم می‌آید، دانستن...

-         این خیالبافی است...

-         هر ثروتی خیالبافی است...

پاپ پذیرفت: «این تفکری عاقلانه و عجیب است.»