حکایت عشقی بی قاف بی شین بی نقطه مصطفی مستور

"اگر در کلمات درمانده و بی پناه و از نفس افتاده ی این کتاب کوچک اندک حرمتی هست, باری با فروتنی تمام آن را پیشکش می کنم به زن ها. این تنها ساکنان سمت روشن و معصوم و معنادار زندگی."

اکثر داستان های این کتاب و کلاٌ بیشتر داستان های مستور حکایتی است از عشق های ناتمام ; عشق هایی که در بدو تولد و یا در حین تولد و یا قبل از تولد متوقف می شود یا در نطفه خفه می شود. در داستان  اول (یا نوشته اول چون شاید در نظر برخی این نوشته را نتوان داستان نامید) که حکایت مردی است که تا پیشانی در اندوه فرو رفت این موضوع به خوبی به نمایش کشیده شده است  و علت این هراس از دوست داشتن و عشق را عریان شدن و فهمیده شدن بیان می کند:

"...یعنی می فهمید. و هیچ چیز و هیچ چیز و قسم می خورم هیچ چیز, نه ; هیچ چیز مثل فهمیدن مرا در هم نمی کوبد. وقتی کسی ادراک نمی کند, یا کم ادراک می کند من می توانم دانایی ام را هیولا وار بر او بگسترانم و از حیرت و بهت و شگفتی اش کیف کنم. اما او می فهمید. "

این داستان در خصوص نویسنده ای است که در حال نوشتن وقتی احساس می کند که کلمه دوست داشتن در حال تولد و آمدن روی کاغذ است قبل از این که کلمه به طور کامل منعقد شود با گذاشتن نقطه جمله را تمام می کند به گونه ای که حتی معلوم نمی شود که این نقطه وسط جمله گذاشته شده یا وسط کلمه!(شاید بعد دال شاید بعد واو و...) من خودم به شخصه خیلی از این فضای نوشته اول لذت بردم .

داستان دوم "چند روایت معتبر درباره اندوه" نام دارد (چند روایت معتبر درباره... نام تعدادی از داستانهای کوتاه مستور است که بعضی از آنها خوب از کار در آمده و بعضی از آنها یک یا دو روایت معتبر بیشتر نیست و در برخی موارد چند روایت مغشوش از کار در آمده است) و حکایت مرد درمانده ای است که کمی از خط خارج شده است و زن البته شخصیتی فاعل است و فاعلانه مرد را ترک می کند.

داستان سوم "چند روایت معتبر درباره کشتن" است که از میان داستانهایی که از مستور خواندم (فعلاٌ همین کتاب و کتاب چند روایت معتبر را خواندم و چند داستان منتشر شده در کیان) جزء بهترین ها قرار دارد. داستان نامه ای است که راوی برای دوستش که سردبیر روزنامه است می نویسد. راوی و الیاس برای تهیه گزارش درباره مردی که دو پسر خود را کشته است به کلانتری می روند و الیاس بعد از شنیدن ماجرا کم می آورد و خودش را می کشد و راوی هم همانگونه که از ظواهر پیداست در تیمارستان حضور دارد.

 " یارو را که دیدم به‌ا‌ش گفتم: از نظر من تو یه تخته کم نداری. یعنی هیچ کدوم از ما یه تخته کم نداریم و اگه قرار باشه کسی یا چیزی توی این دنیا یه تخته‌ش کم باشه، به نظر من خود این دنیای عوضیه. دنیای عوضی با قانون‌های عوضی‌ش. وقتی دنیا یه تخته‌ش کم بود، اون وقت هر اتفاقی ممکنه بیفته."

"داشتم می‌گفتم هر گندی که توی این عالم هست زیر سر آدم‌ها است. هنوز هم به این حرف اعتقاد دارم؛ اما این موضوع چیزی را درباره‌ی عوضی بودن این دنیا تغییر نمی‌دهد. در واقع یکی از دلایل عوضی بودن این دنیا این است که آدم‌هاش هر غلطی ـ واقعاً و به معنای حقیقی کلمه "هر غلطی" ـ‌ که خواسته‌اند کرده‌اند. شرط می‌بندم اگر غلطی هست که نکرده باشند به خاطر دل‌سوزی و شرافت و این‌جور چیزها نبوده. لابد نتوانسته‌اند بکنند."

" تو تنها کاری که کردی این بود که خبر کشتن بچه‌ها را توی صفحه‌ی هجده روزنامه‌ا‌ت چاپ کردی. همین. یعنی صفحه‌ای بهتر از هجده نبود؟ یعنی تو واقعاً فکر می‌کنی خبرهای صفحه‌ی اول روزنامه از خبرهای صفحه‌ی هجده آن مهم‌ترند؟ قبول دارم که همه‌ی روزنامه‌های دنیا این کار را می‌کنند؛ اما این دقیقاً همان چیزی است که تا دم مرگ هم علت‌اش را نخواهم فهمید. به نظر من بی‌ارزش‌ترین خبرِ صفحه‌ی هجده از خبری که توی صفحه‌ی اول و با حروف 72 تیتر می‌زنی مهم‌تراست.لامسب یعنی آگهی سس قارچ و کباب‌پز و یا چه می‌دانم سفر به آنتالیا و مارماریس که توی نیم‌تای پایین روزنامه‌ا‌ت کار کرده بودی از خبر مردن آن دوتا بچه، آن هم با آن وضع، مهم‌تر است؟ توی این دنیای خراب شده روزی هزاران نفر دارند می‌میرند و آن وقت همه‌ی روزنامه‌های دنیا تنها کارشان این است که خبر نشستن و خوابیدن این اتو کشیده‌های وحشت‌ناک را توی صفحه‌ی اول چاپ ‌کنند. وقتی می‌گویم این دنیا یک تخته‌ا‌ش کم است برای همین چیزها است."

"آدم ها مدام دارند توی جزئیات صفحه‌ی هجده روزنامه‌ها از بین می‌روند و آن وقت تو چسبیده‌ای به کلیات صفحه‌ی یک. من نمی‌فهمم تو کی می‌خواهی این چیزها را بفهمی؟ این هم یکی دیگر از نشانه‌های عوضی بودن این خراب شده که کلیات از جزئیات مهم‌تر شده‌اند. من وقتی عکس این آدم‌های اتو کشیده‌ی دندان سفیدی را که خیلی خوشگل حرف می‌زنند و روزی صدبار شامپو به موهاشان می‌مالند توی صفحه‌ی اول می‌بینم؛ چهار ستون بدن‌ام شروع می‌کند به لرزیدن. فکر می‌کنی اگر یک نفر از این اتو کشیده‌ها بدون دلیل و با نیم‌خط نوشته میلیون‌ها نفر را بکشد، چه اتفاقی می‌افتد؟ قسم می‌خورم آب از آب تکان نمی‌خورد. یعنی مشتی اتوکشیده‌ی دندان سفید دیگر مثل خودشان نمی‌گذارند که اتفاقی بیفتد. در واقع به کمک هزاران قانونی که عوضی‌هایی مثل خودشان نوشته‌اند نجات پیدا می‌کنند. اما اگر آدمی که اتو کشیده نیست تنها یک نفر را با هزاران دلیل بکشد، بی برو برگرد دارش می‌زنند."
"الیاس درباره‌ی ترس از آدم‌ها عقیده‌ی جالبی داشت. یک بار به من گفت از هرکس که کم‌تر گریه ‌کند بیش‌تر می‌ترسد. گفت به نظر او وحشت‌ناک‌ترین و خطرناک‌ترین آدم‌های این دنیای عوضی کسانی هستند که حتی یک بار هم گریه نکرده‌اند."

داستان چهارم "سوفیا" حکایت شوخی بچه گانه چند نوجوان با یک مرد بدون زن بدبختی است که البته ظرفیت رمانتیک بالایی دارد. چند نوجوان به دلیل پاره شدن توپشان توسط مرد به قصد تلافی به او زنگ می زنند و با تقلید صدای زنانه با او صحبت می کنند که نهایتاٌ منجر به عشق فاجعه آمیزی می شود.

داستان پنجم "چند روایت معتبر درباره خداوند" است که به نظرم همانند راوی که در مقابل سوال دانشجویش درمانده است روایت هم درمانده است و نتیجه گیری خاصی نمی کند و البته چه خوب که این کار را نمی کند.

" می خواست بفهمد تولید مثل آدم ها با تولید هر چیز دیگر مثلاٌ عروسک حقیقتاٌ چه تفاوتهایی دارد. گفت هفته قبل از یک کارخانه عروسک سازی دیدن کرده و در آنجا عروسک هایی را دیده که به علت نقص های کوچک کارخانه کج و کوله شده بودند. گفت بعضی عروسک ها به خاطر حرارت زیاد ذوب شده بودند. بعضی پا نداشتند, دست نداشتند. بعضی مچاله شده بودند. گفت مسئولان کارخانه به او گفتند چهار درصد از تولیدشان ضایعات است. می خواست بفهمد چرا در تولید مثل انسان هم مثل کارخانه عروسک سازی یا هر کارخانه دیگر باید ضایعات وجود داشته باشد... گفت به نظر می رسد کنترلی بر آنچه تولید می شود وجود ندارد"

داستان آخر هم حکایت عشقی بی قاف بی شین بی نقطه روایت چت عاشقانه ایست بین مردی از تیمارستان که ظاهراٌ همان راوی داستان سوم است که این هم روایتی است از عشقی نا تمام .

یک نکته لازم به ذکر است که اینجا در مورد داستانها صحبت می شود و به نویسنده تا حد امکان کاری ندارم. من مطالبم را به عنوان یک خواننده آماتور می نویسم نه یک نقاد. این نکته را از این جهت می گویم که در بعضی جاها نقدهایی خواندم که اکثراٌ به دلیل اینکه مستور جایزه ای در سال 86 گرفته است با شمشیر از رو به مصاف داستانها رفته اند که بعضی ها خیلی خنک از کار در آمده است. از طرف دیگر باز هم خنک می شود اگر ما به دلیل آنکه مستور سال گذشته طی نامه ای رسماٌ از برگزار کنندگان جایزه کتاب سال و جایزه جلال خواست تا به دلیل اتفاقاتی که پس از انتخابات افتاده اسمش را از لیست نامزدها خارج کنند; ما شروع به به به و چه چه کنیم. اینجوری روایت معتبری از یک خواننده آماتور (یا حد اکثر نیمه آماتور) ارائه نکرده ایم. من از 3 تا از داستانها لذت بردم که برای یک مجموعه داستان کوتاه میزان خوبی است.

..........................

پ ن: نمره کتاب 2.9 از 5 می‌باشد.

عادت می کنیم زویا پیرزاد

  آرزو زن میانسالی است که سالهاست طلاق گرفته و با دخترش آیه زندگی می کند. او شخصیتی قدرتمند دارد و پس از مرگ پدر شغل او را که بنگاه معاملات ملکی بود ادامه می دهد. او بچه مایه دار بوده است اما پس از مرگ پدر متوجه قرض های پدر می شود و با ادامه کار نه تنها قرض های پدر را می دهد بلکه خرج مهمانی ها و ریخت و پاش های مادرش (و البته دخترش) را نیز می دهد. مادر از آن تیپ های اشرافی (افاده ها و چشم و همچشمی و تظاهر و....) است که احساس می کند همه باید در خدمت او باشند.

دختر آرزو هم از آن تیپ های مصرف کننده امروزی است که فقط دنبال کیف و حال خودش است و از همین اندک کنترل هایی هم که مادرش روی او اعمال می کند نالان است و دغدغه اش لباس اسکی جدید و ... است.

شیرین  همکار و نزدیک ترین دوست آرزوست که یک شکست عشقی در n سال قبل خورده است و به نظر می رسد که شخصیتی ضد مرد باشد. آرزو زیر فشارهای مختلف احساس خستگی می کند و شیرین برای رفع این مشکلات مسکنی توصیه می کند و آن هم پیدا کردن یک دوست پسر مناسب است تا به او آرامش دهد و بهترین فرد در این زمینه را یکی از مشتریان می داند که مشخص است این مرد نسبت به آرزو احساساتی هم نشان می دهد.

این مرد (سهراب) مردی کامل است. آخر اعتماد به نفس و دارای دوست و آشنا و نفوذ در هر زمینه ای ... اطلاعات کامل در مورد هر چیزی که به فکرتان می رسد و همچنین فردی نیکوکار و اجتماعی و همه خصوصیات مثبتی که به ذهن می رسد البته با ذکر این که شغل او واردات و فروش قفل و دستگیره است.

آرزو و سهراب با هم آشنا می شوند و ... الی آخر.

داستان برای من کشش مناسبی داشت و زود به پایان رسید. اما از طرف دیگر هم ماندگاری زیادی در ذهنم نداشت یعنی ذهن من به چالشی کشیده نشد. آدم های داستان همه سطحی هستند . شاید چنین آدمهایی که در شمال شهر تهران زندگی می کنند همینگونه سطحی باشند که به تبع آن این شخصیت ها هم این چنین اند و به عبارتی ما همینیم که هستیم... ولی در واقعیت همه آدم ها حتی ساده ترین آنها هم پیچیدگی های زیادی دارند که نوعاٌ رفتارشان زیاد قابل پیش بینی نیست. یا آدم هرچه خوب باشد هم بالاخره ضعف هایی دارد .

شخصیت آیه برای من قابل درک نبود با اون رفتار انتهای داستانش تکرار می کنم قابل پیش بینی بود ولی قابل درک نبود. اگر نسل جدید ببخشید اینقدر لوس و خودخواه و... باشند که حسابمون با کرام الکاتبین است ! یعنی نوشتن وبلاگ و دانشگاه رفتن و ... هیچ تاثیری نداشته ؟ (داخل پرانتز بگم این آیه در ابتدای وبلاگش نوشته با اسم مستعار می نویسم چون مادرم گیره و می ترسم بفهمه و مطالبم را بخونه اما با همه این ترس نحوه لو رفتن وبلاگ شاهکاره !! کاشکی برای این قسمتها با یک وبلاگ نویس مشورتی می کرد خیلی ....بگذریم)  به هر حال روی این شخصیت در رمان خیلی سطحی کار شده است به گونه ای که من در دید خوشبینانه می توانم بگویم عمدی در کار بوده و نویسنده می خواهد بگوید که شناخت نسل قبل از نسل جدید بسیار سطحی است!( اما باقی شخصیت های کلیشه ای را چگونه باید توجیه کنیم!)

شخصیت سهراب هم قابل درک نیست مگر مرد می تواند این قدر خوب باشد!!؟ آن هم با این توانایی و حوصله واحاطه ای که در امر مخ زنی دارد! : "زن بدون چروک زیر چشم مثل شراب یک ساله است. به درد نخور!"

این داستان زن محور هست ولی به نظرم ضد مرد نیست ولی از طرفی هم وقتی چهره مرد خوب اینقدر مثبت باشد آدم به ذهنش می رسد که مرد  باید واجد چنین شرایطی باشد وگرنه به درد لای جرز دیوار می خورد! و البته در مورد زنان هم در جاهای دیگر همین امر صادق است.

از این جمله خوشم آمد: " پریروزها یک جایی خواندم اگر روزنامه را رستوران فرض کنیم وبلاگ چراگاه است"

توصیه ویژه ای ندارم فقط متذکر می شوم که هر کتاب ممکن است ارزش یک بار خواندن را داشته باشد به خصوص اگر وقت گیر نباشد.

پی نوشت: این کتاب را نشر مرکز به چاپ رسانده است.

پ ن 2: نمره کتاب 2.6 از 5 می باشد.

سنگی بر گوری جلال آل احمد

 

هر آدمی سنگی است بر گور پدر خویش

در یکی دو رفت و برگشت از خانه به محل کار با مترو کتاب رو خوندم و خیلی لذت بردم از نثر آل احمد و راحتی آن... جلال در این کتاب در مورد قضیه بچه دار نشدن خودش می نویسد و بدون هیچ ملاحظه ای! یکی از مواردی که لذت بردم همین شجاعتی بود که در بیان رفتار و افکار خصوصی خودش دارد مثل قسمتی که سفر مطالعاتی به اروپا را شرح می دهد. این امر برای ما که به انواع تظاهرات و ریاکاری ها آغشته شدیم جالبه...

فشار سنت ها بر دوش انسان حتی اگه روشنفکری مثل آل احمد باشد را در جای جای کتاب مشاهده می کنیم. مثل مواقعی که نا امیدانه تلاش می کند بچه دار نشدن را توجیه کند و یا فرار کند از آزمایشگاه ها و مطب ها وهمچنین از جملات کلیشه ای و از سر دلسوزی دیگران...و مدت زمان کوتاهی پس از آن به خانه اول باز می گردد دوباره آزمایشگاه و دکترها و....  

برخی عقاید مذهبی نسل های قبل هم بسیار قابل تامل است مثل بخش هایی که از خواهر مبتلا به سرطان سینه  صحبت می کند که به دلیل عقاید مذهبی حاضر به انجام عمل نمی شود و در عوض حاضر می شود که سرب گداخته بر روی سینه خود بگذارد! انسان ظرفیت های عجیبی دارد.

دو سه پاراگراف هم برای آشنایی بیشتر از کتاب :

"...بارها به امید فرج ... به سراغ آزمایشگاه ها رفته ام و در یک گوشه کثیف خلای تنگ و تاریکشان اسپرم را دعوت به نزول اجلال کرده ام و بعد با هزار ترس و لرز و عجله که مبادا قلیای صابون نفس حیوانک ها را ببرد, با پاهایی که نای حرکت نداشته است , تا کنار میز میکروسکوپ دویده ام و شناگاه موقتی حضرات را همچون سر خولی هدیه به مختار به دکتر سپرده ام..."

"و امروز من آن آدم ابترم که پس از مرگم هیچ تنابنده ای را به جا نخواهم گذاشت تا در بند اجداد و سنت و گذشته باشد و برای فرار از غم آینده به این هیچ گسترده شما پناه بیاورد. پناه بیاورد به این گذشتگان و این ابدیت در هیچ و این سنت در خاک که تویی و پدرم و همه اجداد و همه تاریخ. من اگر بدانی چقدر خوشحالم که آخرین سنگ مزار درگذشتگان خویشم ... من اگر شده در یک جا و به اندازه یک تن نقطه ختام سنتم... و این همه چه واقعیت باشد چه دلخوشی  , من این صفحات را همچون سنگی بر گوری خواهم نهاد که آرامگاه هیچ جسدی نیست. و خواهم بست به این طریق در هر مفری را به این گذشته در هیچ و این سنت در خاک."

*****

پ ن: نمره کتاب 2.6 از 5 می باشد.